یادداشت | عبادات اجتماعی و ۸ ویژگی سرنوشت‌ساز
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، همواره سعی و کوشش انسان به گونه ای است که دوست دارد راه سعادت و کمال را بپیماید. یکی از مهم ترین دغدغه های انسان، دوستان و همنشینان او در جهان آخرت است. این نکته تا آنجا اهمیت دارد که اصحاب رسول الله(ص) نگرانی خویش را به ایشان ابراز می کردند.
ثوبان غلام آزاد شده رسول خدا(ص) با رنگی پریده آمد محضر پیامبر و ابراز داشت: یا رسول الله(ص) من شما را دوست دارم و طاقت دوری شما را ندارم. پیامبر سوال کرد علت این دگرگونی در چهره چیست؟ ثوبان پاسخ داد ای رسول خدا من امروز فکر کرده ام اگر در جهان آخرت نتوانم به خاطر تفاوت درجه، شما را ببینم؛ چه کنم؟ دیدم طاقت ندارم و این گونه محضر شما رسیده ام. خدای متعال در پاسخ ثوبان آیه 69 سوره نساء را نازل فرمود: وَ مَن يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُوْلَئكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيهْم مِّنَ النَّبِيِّنَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشهُّدَاءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُوْلَئكَ رَفِيقًا. یعنی هر کس که از خدا و پیامبر اطاعت کند، او در روز رستاخیز با کسانی خواهد بود که خدا به آن ها نعمت ها را بخشیده است. از جمله پیامبران ، صدیقان و شهدا و صالحان. یعنی اگر کسی اطاعت خدا و پیامبر کند در بهشت همنشنین ایشان خواهد بود.
اطاعت از خدا و پیامبر یکی از جنبه های رهیافت به همنشینی ایشان در بهشت است. با مراجعه به روایات و احادیث می توان مصادیق اطاعت را پیدا نمود. رسول اکرم(ص) در روایتی نورانی هشت خصوصیت را برای همنشینی با انبیاء و صدیقین و شهدا و صالحان برمی شمارند. نکتهی جالب توجه در این روایت نورانی، بیان امور اجتماعی و همکاری هایی است که در جامعه اسلامی، جزء ضروریات است. یعنی پیامبر مصادیق اطاعت را کمک به همنوعان و حضور در اجتماع و تلاش برای رفع گرفتاری های برادران و خواهران دینی، میدانند.
ایشان می فرمایند: هشت خصوصیت است که اگر هر کس از امت من به آنها عمل کند خدای متعال او را با انبیا، صدیقان، شهدا و صالحان محشور می کند. سوال شد ای رسول خدا آنها کدام اند؟ سپس حضرت فرمودند:
مَنْ زَوَّدَ حَاجّاً
هر کس توشه ای برای حج برادر دینی بردارد. با گسترش معنای حج به سفر زیارتی می توان گفت که هر کس توشه سفر زیارتی مومنین را فراهم کند روز قیامت با انبیاء و صدیقان و شهدا و صالحین خواهد بود؛ ضمن اینکه پاداش زیارت اهلبیت در احادیث، برابر با هزاران حج و عمره مقبول شمرده شده است. امروزه کم نیستند عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) که دوست دارند در جمع راهپیمایان میلیونی اربعین حسینی باشند؛ اما توانایی مالی یا بدنی یا زاد و توشه را ندارند. بنابراین اگر کسی زاد و توشه آن ها را فراهم کند انتظار چنین پاداش بزرگی را داشته باشد.
وَ أَغَاثَ مَلْهُوفاً
کسی که به داد فریاد خواهی برسد. چه خوب است اگر در میان اجتماع مسلمانان کسی طلب کمک داشت مومنان در برآورده ساختن حاجت او اقدام کنند تا از ثواب عظیم این کار محروم نگردند. گاهی اوقات این کمک کردن ها در قالب مالی است؛ اما حل مشکلات، صله رحم ها، عیادت ها، اصلاح ذات بین ها از نمونه های دیگر برآورده کردن فریاد خواهی است. به جهت اختصار از سایر پاداشهای این عمل ارزشمند میگذریم.
وَ رَبَّى يَتِيماً
کسی که سرپرستی یتیمان کند. در سفارشات معصومان و وصیت های آنان، سرپرستی یتیمان از کلیدی ترین واژه هاست. حضرت علی(ع) در آخرین سفارش خویش میفرماید: الله الله فی الایتام شما را به خدا یتیمان را در نظر داشته باشید. یا در آیه 83 سوره بقره خدای متعال یکی از پیمان هایی که از بنی اسرائیل گرفته بود همین سرپرستی یتمیان بود. رسول خدا(ص) دو انگشتش را کنار هم قرار داد و فرمود: من و سرپرست یتیم مانند این دو انگشت در بهشت در کنار هم خواهیم بود.
وَ هَدَى ضَالًّا
کسی که گمراهی را هدایت کند. از توفیقات عالی مومن، هدایت بندگان خداست. جستجویی ساده در میان آیات و روایات ارزش این عمل را آشکار می کند. گاهی اوقات می فرمایند هدایت بندگان از آنچه در آسمان و زمین است ارزشش بالاتر است. گاهی می فرمایند از شتران سرخ موی، گاهی از آنچه آفتاب بر آن بتابد. اینجا نیز همنشینی با انبیاء و صدیقان و شهدا و صالحان. امروزه با گسترش ارتباطات و فضاهای مجازی خطری همچون سلاح شیمیایی جوانان ما تهدید می کند. متاسفانه جوانان زیادی در دام این شبکه ها گرفتار شده اند. اگر مومنان به وظیفه خطیر خویش در این عرصه اهمیت دهند، جوانان کمتری در دام این دشمنان خدا گرفتار خواهند شد.
وَ أَطْعَمَ جَائِعاً
کسی که گرسنه ای را سیر کند. خوش به سعادت کسانی در مسیر راهپیمایی اربعین حسینی به زوار امام حسین(ع) خدمت کرده و تامین غذای آنان را بر عهده دارند. به فرموده پیامبر کسی که گرسنه ای را سیر کند انتظار همنیشنان نیکو را بکِشد. حال ببینید کسی که از زوار امام حسین(ع) پذیرایی کند و آنان را سیر نماید چه پاداشی در انتظار او خواهد بود.
وَ أَرْوَى عَطْشَاناً
ششمین مورد سیراب کردن تشنگان است. آب‌رسانی و سیراب كردن تشنگان از بالاترین تقربها به خدای متعال و شایسته‌ترین اعمال است. در اسلام نیز این نوع خدمات مورد تعریف و تمجید و تشویق قرار گرفته است. رساندن آب به تشنگان و سیراب كردن آنان به قدری اهمیت دارد كه در روایات اسلامی، صدقه آب به عنوان بهترین صدقه معرفی شده، ثواب سیراب كردن با ثواب آزاد كردن بنده برابر دانسته شده است و در این روایت نیز چه همنشینانی در بهشت در انتظار او خواهند بود. خادمان پیاده روی اربعین حسینی نیز از این ثواب عظیم بهره مندند.
وَ صَامَ فِي يَوْمٍ حَرٍّ شَدِيد
و کسی که در روز گرم شدید روزه بگیرد.
عبادات اجتماعی برتر از عبادت فردی
رسول خدا (ص) در این حدیث نورانی اموری را معرفی کردند که در اجتماع جامعه مردم بدان نیازمند هستند. فقط مورد آخر (روزه گرفتن)؛ جزء اعمال و عبادات فردی به شمار می رود؛ ولی اعمال دیگر است که ارتباط مستقیمی با اجتماع دارد. البته این نشان از اهمیت و درجه خدمات اجتماعی در جامعه نسبت به عبادات فردی است. کوشش اسلام همیشه در جهت تحکیم جامعه اسلامی با کمک مسلمانان به هم نوع بوده است؛ تا آنجا که ثواب همنشینی با انبیاء و صدیقان و شهدا و صالحان را برای آن در نظر گرفته و از مصادیق آشکار اطاعت الاهی شمرده شده است./۹۱۸/ی۷۰۲/س
مهدی عباسی
پی نوشت
تفسير نمونه، ج3، ص: 459
بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج35، ص: 117
مجموعة ورام، ج2، ص: 111